دوفصلنامه علمی گلجام

امروزه تحقیقات زیادی بر روی استفاده از روش‌های جدید در رنگرزی منسوجات انجام شده که در همۀ آن‌ها تلاش می‌شود با انتخاب یک روش مناسب برای کاهش مصرف انرژی و مواد شیمیایی مصرفی، محصولی مقرون‌به‌صرفه با یکنواختی قابل‌قبول تولید گردد. یکی از این روش‌ها، استفاده از امواج فراصوت است. ازآنجاکه مادۀ رنگزا شدیداً با غشای سلولی گیاه محدود شده است، استخراج با روش‌های بهتری همچون فراصوت می‌تواند به بهبود مکانیسم استخراج رنگزاهای طبیعی و خروج رنگزا از جداره‌های غشای سلولی و همچنین بهبود انتقال رنگزا بر روی الیاف در فرایند رنگرزی در جهت حفظ منابع طبیعی کمک کند.

 هدف از این پژوهش استفاده از امواج فراصوت در استخراج رنگزای پوست گردو و رنگرزی الیاف پشم با عصارۀ مطلوب حاصله است که نتایج آن با روش معمول مقایسه می‌شود. با محاسبۀ راندمان جذب در روش فراصوت نسبت‌به معمول، مشخص شد که استفاده از امواج فراصوت باعث افزایش میزان غلظت رنگزا در محلول نسبت‌به روش معمول بوده است. به‌منظور بررسی تأثیر امواج فراصوت در فرایند رنگرزی، میزان بهره‌وری روش فراصوت در رنگرزی نسبت‌به روش معمول در دو حالت UU و UC محاسبه شده است. میزان بهره‌وری UU نسبت‌به UC برابر با 77/13% بوده است. بدین‌ترتیب، اثرات مفید استفاده از امواج فراصوت در فرایند رنگرزی شامل جنبه‌های مختلف مکانیکی، مثل گاززدایی از لیف، تحریک و به‌تلاطم‌درآوردن محلول رنگزا، پخش سریع رنگ درون لیف و شکستن تجمع مولکول‌های رنگزاست که سبب نفوذ بیشتر رنگزا به داخل لیف و شدت‌یافتن عمق رنگی حاصله می‌شود. نتایج اندازه‌گیری ثبات نمونه‌ها نشان می‌دهد که ثبات نمونه‌ها در هر دو روش فراصوت و معمول، متوسط تا خوب بوده است. نتایج حاصل از آنالیز SEM نیز این موضوع را به‌وضوح ارائه می‌دهند. ایجاد نوعی فرسایش سطحی و تخریب فلس‌ها در سطح لیف که سبب نفوذ بیشتر رنگزا به داخل لیف شده و قدرت رنگی را افزایش می‌دهد، از اثرات پدیدۀ کاویتاسیون شمرده می‌شود که در تصاویر SEM دیده می‌شود.